Các phương pháp phân tích báo cáo tài chính

Phân tích báo cáo tài chính là một trong những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp, nhà đầu tư và các bên liên quan đánh giá tình hình tài chính, hiệu quả hoạt động và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp. Thông qua các phương pháp phân tích như phân tích tỷ số tài chính, phân tích xu hướng, phân tích Dupont hay phân tích dòng tiền, người sử dụng báo cáo tài chính có thể đưa ra những quyết định chính xác và kịp thời. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ giúp tối ưu hóa việc đánh giá và định hướng chiến lược tài chính của doanh nghiệp. Vậy có những phương pháp phân tích báo cáo tài chính nào, hãy cùng Kiểm toán Thăng Long Bắc Giang tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

1. Phương pháp so sánh

Áp dụng khi đánh giá sự biến động của các khoản mục/chỉ tiêu thông qua việc xem xét BCTC của nhiều năm liên tiếp.

So sánh giữa số thực hiện kỳ này với số thực hiện kỳ trước: Để thấy rõ xu hướng thay đổi về tài chính của doanh nghiệp, thấy được tình hình tài chính được cải thiện hay xấu đi như thế nào để có biện pháp khắc phục trong kỳ tới.

So sánh giữa số thực hiện với số kế hoạch: Để thấy rõ mức độ phấn đấu của doanh nghiệp.

So sánh giữa số thực hiện kỳ này với mức trung bình của ngành: Để thấy tình hình tài chính doanh nghiệp đang ở trong tình trạng tốt hay xấu, được hay chưa được so với doanh nghiệp cùng ngành.

So sánh theo chiều dọc: Để thấy được tỷ trọng của từng tổng số ở mỗi bản báo cáo. Và qua đó chỉ ra ý nghĩa tương đối của các loại các mục. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc so sánh.

So sánh theo chiều ngang: Để thấy được sự biến động cả về số tuyệt đối và số tương đối của một khoản mục nào đó qua các niên độ kế toán liên tiếp.

Khi sử dụng phương pháp so sánh phải tuân thủ 2 điều kiện sau:

• Phải xác định rõ “gốc so sánh” và “kỳ phân tích”.
• Các chỉ tiêu so sánh (Hoặc các trị số của chỉ tiêu so sánh) phải đảm bảo tính chất có thể so sánh được với nhau. Muốn vậy, chúng phải thống nhất với nhau về nội dung kinh tế, về phương pháp tính toán, thời gian tính toán.

2. Phương pháp dự đoán

• Phương pháp dự đoán được sử dụng để dự báo tài chính doanh nghiệp.
• Có nhiều phương pháp khác nhau để dự đoán các chỉ tiêu kinh tế tài chính trong tương lai; trong đó, phương pháp hồi quy được sử dụng khá phổ biến.
• Theo phương pháp này, các nhà phân tích sử dụng số liệu quá khứ, dữ liệu đã diễn ra theo thời gian hoặc diễn ra tại cùng một thời điểm để thiết lập mối quan hệ giữa các hiện tượng và sự kiện có liên quan.
• Thuật ngữ toán gọi là sự nghiên cứu mức độ tác động của một hay nhiều biến độc lập (biến giải thích) đến một biến số gọi là biến phụ thuộc (biến kết quả).
• Mối quan hệ này được biểu diễn dưới dạng phương trình gọi là phương trình hồi quy.
• Dựa vào phương trình hồi quy người ta có thể giải thích kết quả đã diễn ra, ước tính và dự báo những sự kiện sẽ xảy ra trong tương lai.
• Phương pháp hồi quy thường được sử dụng dưới dạng hồi quy đơn, hồi quy bội để đánh giá và dự báo kết quả tài chính của doanh nghiệp.

Xem thêm: Dấu hiệu nhận biết báo cáo tài chính có vấn đề

3. Phương pháp tỷ lệ

Phương pháp này dựa trên các ý nghĩa chuẩn mực các tỷ lệ của đại lượng tài chính trong các quan hệ tài chính.

Về nguyên tắc: 

• Phương pháp tỷ lệ yêu cầu phải xác định được các ngưỡng, các định mức để nhận xét, đánh giá tình hình tài chính doanh nghiệp.
• Trên cơ sở so sánh các tỷ lệ của doanh nghiệp với giá trị các tỷ lệ tham chiếu.

Đây là phương pháp có tính hiện thực cao với các điều kiện được áp dụng ngày càng được bổ sung và hoàn thiện hơn. Vì:

• Nguồn thông tin kế toán và tài chính được cải tiến và cung cấp đầy đủ hơn là cơ sở để hình thành những tham chiếu tin cậy. Nhằm đánh giá một tỷ lệ của một doanh nghiệp hay một nhóm doanh nghiệp.
• Việc áp dụng tin học cho phép tích luỹ dữ liệu và thúc đẩy nhanh quá trình tính toán hàng loạt các tỷ lệ.
• Phương pháp này giúp các nhà phân tích khai thác có hiệu quả những số liệu. Và phân tích một cách hệ thống hàng loạt tỷ lệ theo chuỗi thời gian liên tục hoặc theo từng giai đoạn.

4. Phương pháp phân chia

Phương pháp này được sử dụng để đánh giá về quá trình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp từ các góc độ khác nhau bằng cách chia nhỏ quá trình và kết quả tổng cộng thành các thành phần cụ thể dựa trên các tiêu chí nhất định.

Trong phân tích, người ta thường chi tiết quá trình phát sinh và kết quả đạt được của hoạt động tài chính doanh nghiệp thông qua những chỉ tiêu kinh tế theo những tiêu thức sau: 

• Chi tiết theo yếu tố cấu thành của chỉ tiêu nghiên cứu: chi tiết chỉ tiêu nghiên cứu thành các bộ phận cấu thành nên bản thân chỉ tiêu đó; 
• Chi tiết theo thời gian phát sinh quá trình và kết quả kinh tế: chia nhỏ quá trình và kết quả theo trình tự thời gian phát sinh và phát triển;

Chi tiết theo không gian phát sinh của hiện tượng và kết quả kinh tế: chia nhỏ qúa trình và kết quả theo địa điểm phát sinh và phát triển của chỉ tiêu nghiên cứu.

Xem thêm: Quy định, tiêu chuẩn về PCCC đối với kho hàng, nhà xưởng

5. Phương pháp liên hệ, đối chiếu

Liên hệ, đối chiếu là phương pháp phân tích sử dụng để nghiên cứu, xem xét mối liên hệ kinh tế giữa các sự kiện và hiện tượng kinh tế. Đồng thời xem xét tính cân đối của các chỉ tiêu kinh tế trong quá trình hoạt động.

Sử dụng phương pháp này cần chú ý đến các mối liên hệ mang tính nội tại, ổn định, chung nhất và được lặp đi lặp lại, các liên hệ ngược, liên hệ xuôi, tính cân đối tổng thể, cân đối từng phần…

Vì vậy, cần thu thập được thông tin đầy đủ và thích hợp về các khía cạnh liên quan đến các luồng chuyển dịch giá trị, sự vận động của các nguồn lực trong doanh nghiệp và mối quan hệ kinh tế của doanh nghiệp với các bên có liên quan.

6. Phương pháp phân tích nhân tố 

Phân tích nhân tố là phương pháp được sử dụng để nghiên cứu và xem xét mối liên hệ kinh tế giữa chỉ tiêu phân tích và các nhân tố ảnh hưởng nhằm hiểu rõ hơn về nguyên nhân thực sự đằng sau sự biến động của chỉ tiêu. Nghiên cứu, xem xét các chỉ tiêu kinh tế tài chính trong mối quan hệ với các nhân tố ảnh hưởng thông qua việc xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và phân tích thực chất ảnh hưởng của các nhân tố đến chỉ tiêu phân tích.

6.1. Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố

Là phương pháp được sử dụng để xác định xu hướng và mức độ ảnh hưởng cụ thể của từng nhân tố đến sự biến động của từng chỉ tiêu nghiên cứu.

Phương pháp thay thế liên hoàn: 

Là phương pháp xác định ảnh hưởng của từng nhân tố bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố từ giá trị kỳ gốc sang
kỳ phân tích để xác định trị số của chỉ tiêu khi nhân tố đó thay đổi. Sau đó, so sánh trị số của chỉ tiêu vừa tính được với trị số của chỉ tiêu chưa có biến đổi của nhân tố cần xác định sẽ tính được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó. 

Phương pháp số chênh lệch: 

Là phương pháp cũng được dùng để xác định ảnh hưởng của các nhân tố đến sự biến động của chỉ tiêu phản ánh đối tượng nghiên cứu. 

Phương pháp cân đối: 

Là phương pháp được sử dụng để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chỉ tiêu phản ánh đối tượng nghiên cứu nếu chỉ tiêu phản ánh đối tượng nghiên cứu có quan hệ với nhân tố ảnh hưởng dưới dạng tổng hoặc hiệu. Xác định mức độ ảnh hưởng nhân tố nào đó đến chỉ tiêu phân tích, bằng phương pháp cân đối người ta xác định chênh lệch giữa thực tế với kỳ gốc của nhân tố ấy.

6.2. Phân tích thực chất của các nhân tố 

Sau khi xác định được mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, để có đánh giá và dự đoán hợp lý, trên cơ sở đó đưa ra các quyết định và cách thức thực hiện các quyết định cần tiến hành phân tích tính chất ảnh hưởng của các nhân tố.

Việc phân tích được thực hiện thông qua chỉ rõ và giải quyết các vấn đề như: chỉ rõ mức độ ảnh hưởng, xác định tính chất chủ quan, khách quan của từng nhân tố ảnh hưởng, quan điểm, cơ sở đưa ra ý kiến đánh giá và dự đoán cụ thể của nhà phân tích về vấn đề phân tích, đồng thời xác định ý nghĩa của nhân tố tác động đến chỉ tiêu đang nghiên cứu, xem xét nhằm cung cấp cơ sở cho các quyết định điều chỉnh hoạt động tài chính doanh nghiệp của chủ thể quản lý.

Xem thêm: Phương pháp hạch toán góp vốn liên doanh

7. Phương pháp Dupont

Mô hình Dupont

Mô hình Dupont là kỹ thuật được sử dụng để phân tích khả năng sinh lời của một doanh nghiệp bằng các công cụ quản lý hiệu quả truyền thống. Mô hình Dupont tích hợp nhiều yếu tố của báo cáo thu nhập với bảng cân đối kế toán. Trong phân tích tài chính, người ta vận dụng mô hình Dupont để phân tích mối liên hệ giữa các chỉ tiêu tài chính. Chính nhờ sự phân tích mối liên kết giữa các chỉ tiêu tài chính, chúng ta có thể phát hiện ra những nhân tố đã ảnh hưởng đến chỉ tiêu phân tích theo một trình tự nhất định.

Ưu điểm của Phương pháp Dupont

• Phương pháp Dupont cung cấp một cách tiếp cận dễ hiểu để phân tích hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. Đây là công cụ hữu ích giúp chủ thể quản lý nắm bắt các kiến thức cơ bản và đưa ra giải pháp cải thiện hiệu suất tài chính.
• Mô hình này có thể dễ dàng tích hợp với các chính sách tài chính của doanh nghiệp, hỗ trợ việc xây dựng và thực thi chiến lược tài chính, sản xuất, tiêu thụ sản phẩm một cách đồng bộ.
• Qua việc phân tích ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) thành các yếu tố nhỏ hơn, phương pháp này giúp doanh nghiệp xác định rõ ràng đâu là yếu tố cần cải thiện để tối ưu hóa lợi nhuận.
• Phương pháp này không chỉ giúp doanh nghiệp tự đánh giá nội bộ mà còn có thể được sử dụng như một công cụ thuyết phục các bên liên quan (nhà đầu tư, cổ đông) hiểu rõ hơn về năng lực tài chính và triển vọng của doanh nghiệp.

Phân tích Dupont đã trở thành một công cụ hữu ích của phân tích đầu tư hiện đại. Với phương pháp chia Tỷ lệ hoàn vốn trên vốn chủ sở hữu (ROE) thành các bộ phận cấu thành, để hiểu được hiệu quả tài chính của công ty.

Kết luận